Obecnie coraz popularniejsze staje się zjawisko uprawiania wolnego zawodu, i chociaż zawód lekarza czy prawnika był za taki uważany od dawna, to rośnie grono zawodów, które można nazwać wolnymi. Prawo nie reguluje jednoznacznie tej kwestii. Niemożność zaklasyfikowania poszczególnych zawodów jako wolnych to jednak nie jedyny problem. Innym jest na przykład kwestia odprowadzania składek ZUS przez osoby wykonujące wolne zawody. Jak obecnie w Polsce wygląda ta kwestia?
Wolny zawód czyli jaki?
Pojęcie wolnego zawodu nie zostało w polskim prawie jednoznacznie zdefiniowane. Jednak za taki uważa się prowadzenie działalności bez zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Często do tej grupy zalicza się też artystów. Zwykle jednak wolny zawód to taki, który wykonuje produkty lub usługi na rzecz osób fizycznych.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że wolny zawód powinien być wykonywany profesjonalnie, zawodowo przez świadczenie usług typowych. Ponadto działalność w ramach tego zawodu powinna być wykonywana na własny rachunek, samodzielnie i osobiście (przy ewentualnej pomocy osób podporządkowanych), oraz powinien wymagać szczególnego wykształcenia lub umiejętności.
Dodatkowo listę wolnych zawodów znajdziemy w Kodeksie spółek handlowych. Wśród nich znajdziemy zawód: adwokata, aptekarza, architekta, inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, maklera papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego, tłumacza przysięgłego.
Mały ZUS – dla kogo?
Z małego ZUS-u mogą korzystać przedsiębiorcy, których średniomiesięczny przychód w 2018 roku nie przekraczał 2,5-krotności minimalnego wynagrodzenia, czyli 63 tys. zł rocznie. Z preferencyjnej stawki na ubezpieczenia społeczne można korzystać przez pierwsze dwa lata od momentu rejestracji firmy w CEIDG. Wynika to z art. 18c, a także art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Warto dodać, że z danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wynika, że od początku obowiązywania ustawy chęć skorzystania z nowej ulgi zgłosiło ponad 186 tys. osób.
Od 1 lutego 2020 wejdą w życie nowe zasady Małego ZUS-u PLUS. To rozwiązanie dla najmniejszych firm, których przychód w 2019 roku zamknie się w kwocie 120 tys. złotych. Stanowczo rozszerza to grupę odbiorców małego ZUS-u. Składki mają być liczone proporcjonalnie do dochodu, będą więc niższe niż dotychczas.
Wolny zawód, a mały ZUS
Osoby wykonujące wolne zawody prowadzące działalności gospodarcze rozliczają się z ZUS-em tak jak każdy inny przedsiębiorca prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą. Jak wspomnieliśmy wyżej, dzięki małemu ZUS-owi podatnik płaci składki proporcjonalne do przychodu.
I tu pojawia się problem, ponieważ w prawie pojawiają się pewne wyłączenia. A mianowicie: z małego ZUS-u nie mogą skorzystać ci, którzy w poprzednim roku prowadzili pozarolniczą działalność między innymi jako twórca czy artysta lub wykonywali wolny zawód.
Dodajmy, że dodatkowo z małego ZUS-u nie mogą korzystać osoby, które: prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą w ubiegłym roku i rozliczały się na podstawie karty podatkowej, osoby, które prowadzą firmę dłużej niż 36 miesięcy, osoby, które wykonują pracę na rzecz byłego pracodawcy, a prowadzona działalność gospodarcza ma taki sam charakter co czynności zawodowe, które wynikały ze stosunku pracy.
A także wspólnicy spółek jawnych, komandytowych i partnerskich, a także jednoosobowy wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Kwestia niezdefiniowania pojęcia wolnego zawodu w Polsce jest w kontekście małego ZUS-u dość kłopotliwa. Trudno bowiem niekiedy ustalić, które zawody mogą odprowadzać niższe stawki do ZUS. Może to też prowadzić do pewnych nadużyć.